Rak płaskonabłonkowy

RAK PŁASKONABŁONKOWY SKÓRY

Rak płaskonabłonkowy jest drugim co do częstości występowania rakiem skóry .
Częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie po 60. roku życia.
 Opisuje się dwie jego odmiany:
brodawkującą – zmiany wyniosłe ponad powierzchnię, naciekają w głąb w niewielkim stopniu,

wrzodziejącą – o znacznie większym naciekaniu w głąb, a tym samym gorszym rokowaniu niż odmiana brodawkująca.
Częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie po 60. roku życia. Mężczyźni chorują częściej niż kobiety. Albinosi, którzy nie wytwarzają spełniającej funkcji ochronnej melaniny, obciążeni są wysokim ryzykiem zachorowania na raka płaskonabłonkowego. W XIX wieku, powszechną przyczyną występowania tego raka był arsen. Dziś wydaje się to niewiarygodne, ale był on dodawany do maści i kremów.

Czynniki ryzyka

Tak jak w przypadku innych raków skóry czynnikiem ryzyka jest długotrwałe narażenie na promieniowanie słoneczne. Lecz także :

•         uszkodzenia chemiczne (herbicydy, środki grzybobójcze, pochodne ropy naftowej) i mechaniczne (np. w obrębie blizn po oparzeniach lub przetok),

•         infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego, głównie w okolicach narządów płciowych,

•         stany związane z immunosupresją (np. pacjenci po przeszczepach przeszczepach)

•         gdy ktoś z naszej rodziny chorował na raka,

•         rak skóry u pacjenta w przeszłości,

•         wiek chorego – szczególnie osoby po 60. roku życia,

Wielkość guza

W przypadku guzów, których granica przekracza 2 cm, występuje 15% ryzyko nawrotu nowotworu w tym samym miejscu po leczeniu i 30% ryzyko wystąpienia przerzutów. Jeśli chodzi o zmiany o mniejszej średnicy, ryzyko to wynosi odpowiednio – 7% i 9%. Dlatego tez przypadki raków płaskonabłonkowych o większej średnicy  obciążone są dwukrotnie wyższym ryzykiem wystąpienia miejscowych nawrotów i trzykrotnie wyższym ryzykiem o średnicy mniejszej.. Te dane powinny przekonać do szybszego podejmowania decyzji o zasięgnięciu rady u specjalisty.

ROZWÓJ

Raki płaskonabłonkowe w początkowej fazie to małe, twarde guzki, które szybko się powiększają. Może się na nich tworzyć gruby strup z kreatyny. Gdy eroduje, w części środkowej guzka tworzy się owrzodzenie. Rak płaskonabłonkowy może się też rozrastać na zewnątrz jak miniaturowy kalafior lub pozostać płaski na skórze z płytkim owrzodzeniem bez strupa. W każdym z tych przypadków nie wykazuje tendencji do gojenia się, przez co pacjenci zgłaszają się szybciej do lekarza niż w przypadku raka podstawnokomórkowego. To dobrze, ponieważ rak płaskonabłoskowy powoduje odległe przerzuty do innych narządów i trzeba go wcześniej wyleczyć.
Tak jak w przypadku raka podstawnokomórkowego ostateczną diagnozę raka płaskonabłonkowego można postawić dopiero po badaniu mikroskopowym. W rozpoznaniu patomorfolog opisuje zwykle typ komórek, ich ułożenie, kształt, i stopień zróżnicowania. Odnotowuje również, jak daleko nowotwór nacieka skórę, czy wycięto go w całości oraz czy guz znajduje się w pobliżu nerwów lub naczyń krwionośnych i chłonnych.
Na zakończenie na podstawie obrazu mikroskopowego patomorfolog ocenia ryzyko wystąpienia przerzutów. Zależy ono od wielkości guza, jego lokalizacji, szybkości wzrastania, przyczyny wywołującej i stopnia zróżnicowania oraz od tego czy osoba chorująca na nowotwór ma obniżoną odporność.

LECZENIE

•         Najlepszą metodą leczenia jest chirurgiczne usunięcie, które pozwala określić margines zdrowych tkanek. Usunięcie chirurgiczne niewielkich zmian zapewnia niemal 100% wyleczeń.  Ponieważ nawet małe ognisko tego raka może być źródłem przerzutów do sąsiadujących tkanek, zabieg chirurgiczny musi być rozległy. Zabieg może być nieprzyjemnym zaskoczeniem dla osób, które oczekiwały wycięcia samej chorobliwej zmiany, ponieważ im większy jest obszar guzka czy owrzodzenia, tym większy obszar musi być usunięty z marginesem zdrowej skóry.

•         Łyżeczkowanie i elektrokoagulacja  Stosuje się do leczenie zmian o średnicy poniżej 1 cm, których komórki w obrazie mikroskopowym są dojrzałe i nie wykazują cech niezróżnicowania. Ogranicza się stosowanie tej metody do obszarów skóry, które były wystawiane na działanie promieni słonecznych (np. przedramiona). Nie stosuje się także do leczenia guzów wysokiego ryzyka i przy nawrotach choroby.
Niektórzy chirurdzy w pierwszej kolejności wykonują łyżeczkowanie, ponieważ na podstawie konsystencji guza mogą ocenić jego zasięg. Najpierw łyżeczkują zmianę, a następnie przeprowadzają elektrokoagulację, aby prądem wysuszyć ranę. Procedurę tę powtarza się co najmniej raz, a czasami 2 razy. Po zmniejszeniu w ten sposób wielkości guza chirurg może zastosować metodę krioterapii lub radioterapii.

•        
W przypadku raka o małych rozmiarach można przeprowadzić zabieg krioterapii (zamrażania za pomocą ciekłego azotu). U osób, które mają doświadczenie w wykonywaniu tego typu zabiegów, wyniki leczenia są dobre, pod warunkiem, że rozpoznanie zostanie wcześniej potwierdzone badaniem histopatologicznym (materiału tkankowego lub komórkowego) i nie jest to agresywna postać raka.

•         W przypadku raka płaskonabłonkowego wyniki radioterapii są porównywalne do wyników leczenia chirurgicznego, a wygląd skóry po napromieniowaniu jest niekiedy nawet lepszy. Radioterapia może być metodą leczenia z wyboru w przypadku guza zlokalizowanego na wardze czy wewnętrznej powierzchni nozdrzy oraz na małżowinie usznej. Terapię tę stosuje się w zaawansowanych postaciach raka płaskonabłonkowego, kiedy wykonanie zabiegu chirurgicznego obciążone jest wysokim ryzykiem.

Jak widać leczenie raka skóry jest niezwykle złożone, jednak nigdy nie stosuje się jednocześnie wszystkich metod.

Kontrola
Sam proces leczenia jest tylko etapem początkowym. Jeśli pacjent choruje na raka płaskonabłonkowego, długoletni okres przeżycia zależy przede wszystkim od tego, czy uda się do lekarza, zanim rak rozprzestrzeni się i rozsieje do innych okolic ciała. Jest bardzo prawdopodobne, że tak właśnie postąpi, gdyż większość osób z rakiem płaskonabłonkowym zostaje wyleczona.
Drugim warunkiem, który wpływa na długoletnie przeżycie jest zastosowanie odpowiedniej metody leczenia: wycięcia chirurgicznego w przypadku raka płaskonabłonkowego należącego do grupy wysokiego ryzyka oraz być może łyżeczkowania i kriochirurgii w postaciach mniej inwazyjnych.
Trzecim warunkiem jest dalsza kontrola. Około 95% wznów i odległych przerzutów wykrywa się w okresie 5 lat od operacji. Jeśli pacjent jest dostatecznie czujny i w razie ich wystąpienia odpowiednio wcześnie uda się do lekarza, to ma szansę na wyleczenie. Dlatego też powinien znajdować się pod stałą kontrolą szpitalną co najmniej 5 lat i wiedzieć, jak badać skórę w poszukiwaniu jakichkolwiek podejrzanych zmian.
Jeżeli chory miał raka płaskonabłonkowego, jest obciążony wyższym ryzykiem nawrotu choroby i rozwoju kolejnego ogniska nowotworu. Trzeba być czujnym i uważnie obserwować swoją skórę – gdy pojawi się na niej coś nowego, z pewnością zostanie to zauważone.